Kortgeleden verklaarde minister Verhagen van Buitenlandse Zaken het volgende over de vaderlandse bemoeienis in Afghanistan: "Wij zeggen niet: laat de rest alles maar doen, wij hebben daar geen pakkie aan." Nou weten we dat politici de grootste taalvervuilers zijn en koplopers van het neo-analfabetisme, maar dit is gewoon dom. Verhagen haalt hier twee uitdrukkingen door elkaar: Daar heb ik geen boodschap aan en Dat is niet mijn pakkie-an. Die laatste uitdrukking werd in de jaren '80 al heel pedant gebruikt door de toenmalige minister Nely Kroes (toen nog: Smit-Kroes). Maar beide politici hebben waarschijnlijk geen flauw idee wat er met pakkie-an wordt bedoeld. Bij Kroes leek het alsof ze het over een kledingstuk had en Verhagen schijnt het gezien de context over een boodschap te hebben.
Ik geef toe: ik ben in dezen lichtelijk in het voordeel, omdat mijn vader in Indonesië werd geboren en tot zijn 14e zijn moedertaal Maleis sprak. Ik ben dus opgegroeid met handdoeken met de opdruk Selamat Mandi. Selamat is een wens, zoiets als heil! (op z'n Nederlands, niet op z'n Duits!) en mandi is baden. Het betekent: baad je lekker!
Pakkie-an is de Nederlandse verbastering van het Maleise bagian oftewel afdeling. Dat is niet mijn bagian betekent dus oorspronkelijk: dat is niet mijn zaak, ik bemoei me er niet mee. Zeg dat maar eens tegen politici........ Al vroeg wees mijn vader mij op dit soort Maleise invloeden in de Nederlandse taal.
Het is verbazingwekkend hoeveel Maleise termen in het Nederlands terecht zijn gekomen. Om op selamat terug te komen: een bekende kreet is selamat makan, oftwel smakelijk eten. Dat makan werd makken: Ik heb niks te makken (oorspronkelijk: Ik heb niks te eten, later Ik heb niks te besteden). Andere voorbeelden zijn: Ik voel me niet senang (letterlijk blij) oftewel Ik voel me niet lekker. Amok maken komt van amuk, een term die moordadige aanvallen aanduidde. Soms zou je de Maleise oorsprong niet vermoeden zoals in Dat is kras. Dit komt van keras, hetgeen o.a. stug betekent, dus Dat is stug! Ergens over bakkeleien komt van berkelahi oftewel vechten.
Een geval apart is kongsie. Veel mensen blijken dat woord wel in de spreektaal te gebruiken, maar niet te weten hoe je het schrijft. Ik heb het gespeld gezien als conctie (waarschijnlijk vloeide deze spelling uit de pen van een politicus). Kongsie is weliswaar vanuit Indonesië tot ons gekomen, maar komt van oorsprong van een Chinees woord, gangsi. Net zoals de mie (bami) volgde gangsi (in het Maleis kongsi) de weg naar Nederland via de Gordel van Smaragd. Veel Chinezen vestigden zich in het voormalige Nederlands-Indië en daar vormden ze kongsi's: zakelijke samenwerkingsverbanden, vaak samenvallend met familiebanden, waardoor het familiekapitaal bijeen bleef. Een kongsi was economisch gezien te vergelijken met een vereniging onder firma of een besloten vennootschap. De Chinezen exploiteerden m.n. op Borneo diamant- & goudmijnen. Hiertoe vormden ze kongsi's die elkaar vaak keihard beconcurreerden. Tussen die kongsi's werden op den duur coalities aangegaan, hetgeen leidde tot de term een kongsi sluiten: een alliantie aangaan uit wederzijds belang. In het Nederlands werd kongsi later kongsie. Zo kenden wij in de 19e eeuw De Kongsie, een samenwerkingsverband van hooivaarders op de Zuiderzee.
Adoe, dat is kras, maar was dat wel senang?
